Νερόμυλος Μωρόγιαννη

Ο νερόμυλος Μωρόγιαννη

Ο νερόμυλος βρίσκεται στο χωριό Κάτω Γιανναίοι του Δήμου Φαλαισίας της Επαρχίας Μεγαλοπόλεως στους πρόποδες του Βόρειου Ταυγέτου σε μια τοποθεσία ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και εντάσσεται στις ιδιοκτησίες της οικογένειας Μωρόγιαννη. Μεταξύ των ιδιοκτησιών ρέει ο ποταμός Καρνίων(ή Ξερίλας) παραπόταμος του ποταμού Αλφειού με συνεχή ροή καθ όλο το έτος.

Στον Καρνίωνα είναι γνωστά τρία λιθόκτιστα γεφύρια, το τρίτοξο γεφύρι βορειοδυτικά του Λεονταρίου(κτίστηκε το 1890) που εξυπηρετεί το πέρασμα προς τα Παραδείσια και τη Μεσσηνία, το δίτοξο γεφύρι της Ποταμιάς(1906) και το μονότοξο γεφύρι στο Παλιομονάστηρο, ανάμεσα στο Καμποχώρι και την Καμάρα(1924). Μια σειρά από βρύσες διασώζονται στην περιοχή ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας(Κάτω και Πάνω βρύση στο Λεοντάρι, Βρύση της Πάνω Καμάρας), η αργότερα (του Αγιονικόλα στο Λεπτίνι-1908, του Αγιάννη στο Δυρράχι).

Στην επαρχία της Μεγαλόπολης λειτούργησαν μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια 65 υδροκίνητες μονάδες από τις οποίες οι 36 στις ρεματιές του Βόρειου Ταύγετου. Σύμφωνα με τον Π. Σαραντάκη στη διάρκεια του 19ου αιώνα αλλά και στα πρώτα χρόνια του 20ου, δύο ήσαν οι σημαντικοί μυλότοποι της Φαλαισίας, η περιοχή του Δυρραχίου(ήδη «σε επικυρωτικό έγγραφο συμφωνίας(χοτζέτι) του έτους 1679 αναφέρεται για πρώτη φορά ο Δυρραχίτικος μύλος του Πελεκάση», ενώ σε έγγραφο της Μονής Ρεκίτσας του 1714 αναφέρεται ο μύλος Ταράτσα) και η ρεματιά του Αγιαννιού στα Γιαννέικα. «Ο παλιότερος από τους τέσσερις μύλους πού κινήθηκαν από τα νερά του Κεφαλαρίου ανήκε στη Μονή Μπούρα.

Άρχισε να λειτουργεί στην περίοδο της δεύτερης Ενετοκρατίας και διέκοψε ‘όταν η Μονή κάηκε στα Ορλωφικά(…). Η δεύτερη περίοδος λειτουργίας του φθάνει ως το 1925 όταν και εγκαταλείφθηκε. Κοντά του είναι τα χαλάσματα του Μύλου της Ταράτσας, ο Μύλος του Λαγού(σημερινός μύλος του Μωρόγιαννη) και λίγο πιο νότια ο μύλος του Θεοφιλόπουλου που σταμάτησε να λειτουργεί το 2000 όταν πέθανε ο ιδιοκτήτης του. Στην αρχή του ρέματος στα Γούπατα, νερόμυλο είχε πάρει ως προίκα ο Γέρος του Μωριά από τον πεθερό του Καρούσο». Μύλοι λειτουργούσαν ακόμα στον Άκοβο στην Καμάρα, στο Καμποχώρι, στην Πετρίνα, στο Σουλάρι, στη Σκορτσινού.

Ο νερόμυλος Μωρόγιαννη είναι λιθόκτιστος, παραδοσιακός υδρόμυλος των αρχών του 19ου αιώνα, ανατολικού τύπου (με οριζόντια φτερωτή) που λειτουργούσε μέχρι το 1973 από την οικογένεια Μωρόγιαννη ίσως ένας από τους μοναδικούς που απέμειναν τότε σε λειτουργία σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. Ο μύλος αγοράσθηκε γύρω στα 1916 από τον Κωνσταντίνο Χριστάκη, παππού της συζύγου του Αθανάσιου Μωρόγιαννη (πατέρα των σημερινών ιδιοκτητών Κώστα και Φώτη Μωρόγιαννη ), από τους παλιούς ιδιοκτήτες, την οικογένεια του Οπλαρχηγού της Επανάστασης Λαγού από το Λεοντάρι.

Στο γειτονικό εξ άλλου οικόπεδο, Μετόχι της Ιεράς Μονής Μπούρα ανακατασκευάστηκε το έτος 2000 και επαναλειτούργησε ο υδρόμυλος της Μονής, με οριζόντια σιδερένια φτερωτή και ξύλινο βαγένι μεγάλης διαμέτρου. Τα ξύλινα μηχανικά τμήματα του και ο εξοπλισμός του ανακατασκευάσθηκαν με την επίβλεψη και την προσωπική εργασία του Αθανάσιου Μωρόγιαννη. Στο δυτικό τμήμα του μικρού κτίσματος, όπου άλλοτε η κατοικία του μυλωνά, διαμορφώθηκε μικρός ξενώνας. Ανατολικά του μύλου υπάρχει το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, μετόχι επίσης της Μονής Μπούρα.

Σε σχετικά μικρή απόσταση προς τα ΝΑ υφίστανται τα ερείπια και τα υπολείμματα των μηχανισμών ενός υδροκίνητου λιοτριβιού καθώς και υπαίθρια νεροτριβή που είναι ιδιοκτησί των Κωνσταντίνου και Γεωργίου Μωρόγιαννη υιών του Ευσταθίου Μωρόγιαννη αδελφού του Αθανασίου Μωρόγιαννη. Ενας τρίτος υδρόμυλος βρίσκεται επίσης σε μικρή αποσταση, ο Μύλος της Ταράτσας.

Ο νερόμυλος Μωρόγιαννη αναπαλαιώθηκε πλήρως διατηρώντας εντελώς την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική μορφή και λειτουργία το 2005 με κοινοτική χργματοδότηση από τα προγράμματα του ΟΠΑΑΧ. Την μελέτη της αποκατάστασης εκπόνησε ο Τριπολιτσιώτης αρχιτέκτονας Πάνος Τσακόπουλος, την κατασκευή έκανε ο Καμαραίος εργολάβος Χρήστος Δημόπουλος και την επίβλεψη της κατασκευής ο Μεγαλοπολίτης Μηχανικός Τάσος Σταθουλόπουλος. Σήμερα λειτουργεί κανονικά ως νερόμυλος, αλέθοντας σιτάρι και δημητριακά καθώς ως μικρό μουσείο με εκθέματα παραδοσιακά εργαλεία αγροτοκτηνοτροφίας και κλωστουφαντουργίας από την ιστορία της γεωργικής ζωής των κατοίκων του χωριού. Εγκαινιάστηκε επισήμως και έγινε μέλος του Ινστιτούτου των Ελληνικών Μύλων τον Μάιο του 2006.

Βιβλιογραφία

Πέτρος Σαραντάκης. Αρκαδία. Οι τόποι και οι δρόμοι του νερού. (κεφαλόβρυσα,ποτάμια,λίμνες,γεφύρια,βρύσες,πηγάδια,νερόμυλοι).Εκδόσεις Othisis-Πέτρος Σαραντάκης Αθήνα 2002.

Πάνος Τσακόπουλος. Ανακαίνηση Παραδοσιακού Υδρόμυλου και μετατροπή του σε επισκέψιμο χώρο έκθεσης παραδοσιακών εργαλείων αγροτοκτηνοτροφίας και κλωστουφαντουργίας. Τεχνικη Εκθεση για τον Νερόμυλο Μωρόγιαννη. Αθήνα 2003.

Για την ιστορία των νερόμυλων στους Γιανναίους (η στα Γιανναίικα) παρατίθεται το βιβλίο του Γιαννιώτη συγγραφέα Αθανάσιου Χριστοφιλάκη. Οι Μύλοι στα Γιανναιικα της Φαλαισίας στην Αρκαδία και οι Μυλωνάδες τους. Γιανναίικα-Αθήνα 2006.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Π. ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΑΚΗΣ

Οι Νερόμυλοι στα Γιανναίικα της Φαλαισίας στην Αρκαδία και οι μυλωνάδες τους

Σημεία διάθεσης:

Αθήνα:
1.Ένωση Φαλαισιωτών, Σοφοκλέους 52-54, τηλ:210 5246658
2.Βιβλιοπωλείο Σπ.Μαρίνη, Σόλωνος 76, τηλ:210-36481770

Μεγαλόπολη:
Βιβλιοπωλείο ΕΠΙΛΟΓΗ, Παπαναστασίου 18, τηλ 27910-25007